De toekomst van de arbeidsgeneeskunde: top of flop?

De Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk (HRPBW) - waarin ook ACLVB een stem heeft – bracht op 21 februari 2025 een unaniem advies uit over de toekomst van de arbeidsgeneeskunde. Dit kaderadvies, op eigen initiatief van de sociale partners van de HRPBW, komt er na eerder advies van juli 2024 omtrent de professionalisering en de uitbreiding van het takenpakket en de bevoegdheid van de bedrijfsverpleegkundigen.
 

Achtergrond en problemen

De externe diensten voor preventie en bescherming op het werk (EDPB's) kampen sinds geruime tijd met een ernstig tekort aan arbeidsartsen: velen gingen met pensioen, er studeren minder nieuwe arbeidsartsen af, en er kwam extra werk bij voor re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers. Er werden wel al oplossingen voorzien, maar de coronacrisis - waarbij arbeidsartsen volop nodig waren voor contactopsporing en testen - zorgde voor veel vertraging.

Naast dit tekort stellen de sociale partners bijkomende problemen vast:

• Ongelijke dienstverlening: kwetsbare werknemers en kleine bedrijven krijgen te weinig ondersteuning, terwijl precies zij de meeste hulp nodig hebben vanwege hun risicoprofiel. Dit probleem wordt ook door sommige EDPB's zelf erkend.
• Expertise wordt niet optimaal benut: de kennis en vaardigheden van arbeidsartsen en andere gezondheidsmedewerkers worden niet optimaal ingezet om effectieve preventie en gezondheidswinst te realiseren.
• Het huidige systeem houdt onvoldoende rekening met de veranderende arbeidsmarkt (nieuwe technologieën en productieprocessen, mentaal welzijn, vergrijzing, ….)

Drie oplossingsrichtingen

Het advies van 21 februari 2025 voorziet drie sleutelelementen:

1. Aan de arbeidsarts gerichte taken en een coördinerende rol geven in het gezondheidsbeleid en de aanpak van het gezondheidstoezicht van de werknemers

De arbeidsarts moet zich verdiepen in de gezondheidsrisico’s van de werknemers van een onderneming. Een goed inzicht hebben op de gezondheidsrisico’s betekent een goede opvolging van de gezondheid van de werknemers. Dit inzicht kan verworven worden door o.a.: de rondgang of de samenwerking met de bedrijfsbezoeker in de onderneming, het bijwonen van comitévergaderingen, het samenwerken met de interne dienst, de spontane raadplegingen, de opdrachten in het kader van het beleidsadvies, een sectoraanpak en een doelgroepenaanpak.

Hij coördineert en helpt alle betrokkenen bij de opmaak van de gezondheidsaspecten van de risicoanalyse. Dit moet aanleiding geven tot overleg in de EDPBW en met de klant en het overleg in het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk versterken.

2. De risicoanalyse als basis voor de bepaling van de taken van de arbeidsarts én de verpleegkundige
   
   Ook willen de sociale partners meer betrokkenheid van de arbeidsarts bij de risicoanalyse. De risicoanalyse is een belangrijk instrument dat de arbeidsarts in staat moet stellen om de risico’s, die te maken hebben met de gezondheid van de werknemers, te kennen en in te schatten. In het advies van 2 juli 2024 wordt benadrukt dat de periodieke gezondheidsbeoordelingen alleen gericht dienen te zijn op deze werknemer voor wie het nodig is.
   Voor de kmo kan eensectoranalyse de basis vormen voor of bijdragen aan het tot stand komen van de risicoanalyse. De sociale partners stimuleren de EDPB’s om de arbeidsarts te motiveren zich te specialiseren in problematieken van specifieke sectoren en specifieke doelgroepen.
    
3. De taakverdeling tussen de arbeidsarts en de verpleegkundige

Hoewel de arbeidsarts de beste kwalificaties heeft voor het gezondheidstoezicht, dwingt het dalend aantal beschikbare arbeidsartsen tot een verschuiving van bepaalde taken naar verpleegkundigen.

Die verschuiving dient uiteraard aan een aantal belangrijke voorwaarden te voldoen. Zo moeten verpleegkundigen een passende opleiding krijgen, inclusief bijscholingen, zodat ze de toegewezen taken met voldoende kennis en kwaliteit kunnen uitvoeren. De arbeidsarts blijft eindverantwoordelijk voor het gezondheidstoezicht en voor alle adviezen over het gezondheidsbeleid in ondernemingen.

Top of flop? Hoe moet het nu verder?

Zoals eerder voorzien komt er tegen 26 juni 2025 een meer omvattend advies op eigen initiatief over de openstaande kwesties.

Er wacht de sociale partners nu een intense periode om alles uit te werken zodat een wetswijziging kan voorgesteld worden aan de minister van Werk. Doel is een houvast en een stabiel kader te beogen voor de volgende jaren. De sociale partners willen de regelgeving futureproof maken.